ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΚΑΡΕΚΛΑ
Κατά καιρούς, έχουν γίνει πολλές συζητήσεις ακόµη και συνέδρια για την αµφίεση των κληρικών ενώ έχουν γραφτεί κι αρκετά βιβλία. Ως το µόνο εγκεκριµένο κι αποδεκτό ένδυµα για ιερείς και µητροπολίτες έχει επικρατήσει εδώ κι αιώνες να είναι το ράσο.
Τι γίνεται, όµως, µε το χρώµα του; Παραµένει το µαύρο; Κατ’ οικονοµίαν ίσως, το µπλε τους θερινούς µήνες; Μπορεί ο κάθε ιερέας και µητροπολίτης να παρεκκλίνει από τα ειωθότα και να φορά χρώµατα εκτός του µαύρου; Μπορούν ιερείς και µητροπολίτες να κυκλοφορούν µ ε βυσσινί και λευκό, όπως βλέπουµε πλέον ορισµένους; Το µαύρο χρώµα για το ράσο υπάγεται στους εκκλησιαστικούς νόµους ή είναι ένας άγραφος κανόνας; Συµβολίζει το πένθος για τη χαµένη Βασιλεύουσα, όπως πιστεύουν ορισµένοι, ή για τις αµαρτίες του ποιµνίου; Συνήθεια αιώνων ή έχει βαθύτερο συµβολισµό;
Τα ερωτήµατα είναι αρκετά κι ο προβληµατισµός για το τι ισχύει τελικά σχετικά µ ε το χρώµα του ράσου των κληρικών µεγάλος. Προκειµένου να µάθουµε τι ισχύει και τι όχι για το χρώµα του ράσου, θέλοντας να δώσουµε απαντήσεις σε όλα τα ερωτήµατα που κατά καιρούς απασχολούν κληρικούς και λαϊκούς γύρω από το συγκεκριµένο ζήτηµα, το «ORTHODOXIA INFO» πραγµατοποίησε εκτενή έρευνα γύρω από το χρώµα του ράσου των ιερέων και των µητροπολιτών της ελλαδικής εκκλησίας και παρουσιάζει τα ευρήµατά του.
Η καθιέρωση του µαύρου χρώµατος
Για να δούµε πώς ξεκίνησε και πώς καθιερώθηκε το µαύρο ράσο για ιερείς και µητροπολίτες, πρέπει να ανατρέξουµε αρκετούς αιώνες πίσω. «Το µαύρο αρχίζει να επιβάλλεται ως χρώµα για τα ενδύµατα των ιερέων και των µητροπολιτών τον 7ο µε 8ο αιώνα. Το σηµερινό ζωστικό που φορούν όλοι οι κληρικοί είναι η εξέλιξη του χιτώνα. Το ράσο είναι λατινική λέξη. Σηµαίνει ένδυµα λείο, χωρίς τρίχες, κι εµφανίζεται τον 9ο αιώνα. Έχει µαύρο χρώµα κατά τα καλογερικά πρότυπα», εξηγεί ο κ. Παναγιώτης Σκαλτσής, αναπληρωτής καθηγητής Λειτουργικής στο Τµήµα Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνει και ο µητροπολίτης Κίτρους κ. Γεώργιος. «Ιερείς και µητροπολίτες, στην αρχή δεν φορούσαν ράσα. Το ράσο, το χρώµα του οποίου είναι το µαύρο, προέκυψε από τους µοναχούς. Πρόκειται για µοναχική περιβολή που επηρέασε τον εφηµεριακό κλήρο», τονίζει ο κ. Γεώργιος.
Κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, µέχρι τον 4ο αιώνα, υπήρχε ελευθερία ως προς
τα στοιχεία της ενδυµασίας του κλήρου. Ό,τι φορούσαν οι λαϊκοί, φορούσαν και οι κληρικοί. «Κριτήρια για την ενδυµασία του κλήρου εκείνη την εποχή ήταν η σοβαρότητα, η ευπρέπεια και η σεµνότητα», αναφέρει ο κ. Σκαλτσής.
Τα ίδια ενδυµατολογικά κριτήρια ισχύουν και κατά τους βυζαντινούς χρόνους, µιας και δεν είχε θεσπιστεί ούτε τότε συγκεκριµένο ένδυµα για τους κληρικούς. Την εποχή εκείνη, αρχίζουν να εισέρχονται στην εκκλησία και άνθρωποι που προέρχονται από τον ειδωλολατρικό χώρο οι οποίοι επιθυµούν µεγαλοπρέπεια. Ο κλήρος αναβαθµίζεται κοινωνικά ενώ κάνει την εµφάνισή του ο µοναχισµός. «Επειδή η ενδυµατολογία απασχολούσε πάντα την εκκλησία, έχουµε τότε τους πρώτους συνοδικούς κανόνες της Πενθέκτης Οικουµενικής Συνόδου που συνεκλήθη το 692 στην Κωνσταντινούπολη οι οποίοι απαγορεύουν την απρέπεια και τις παρεκτροπές ως προς την εµφάνιση κληρικών και µητροπολιτών», επισηµαίνει ο κ. Σκαλτσής. Η οµοιόµορφη εµφάνιση κληρικών και µητροπολιτών αποφασίζεται µε συνοδική εγκύκλιο το 1855. Το σχήµα τους, όπως το ξέρουµε σήµερα, επιβάλλεται ρητά µε το βασιλικό διάταγµα “Περί της κανονικής περιβολής του κλήρου” το οποίο εκδίδεται το 1931.
Ο ρόλος της παράδοσης
Τοπικές παραδόσεις και κοσµικά πρότυπα επηρεάζουν την αµφίεση του κλήρου. Το χρώµα του ράσου ποικίλει από χώρα σε χώρα ανάλογα µε την τυπολογία των χρωµάτων. ∆εν έχουν όλοι οι λαοί τους ίδιους συµβολισµούς χρωµάτων. Για παράδειγµα, στην Άπω Ανατολή, το πορτοκαλί είναι το χρώµα του πένθους, γι’ αυτό οι µοναχοί εκεί φοράνε πορτοκαλί. Στην Αφρική, η πολυχρωµία είναι ένδειξη πένθους. Γι’ αυτό «δεν είναι σωστό να γίνεται µεταφορά πολιτιστικών στοιχείων από λαό σε λαό», διευκρινίζει ο µητροπολίτης Κίτρους κ. Γεώργιος.
Για την Εκκλησία της Ελλάδας και τα πρεσβυγενή πατριαρχεία, το επικρατέστερο χρώµα του ράσου είναι το µαύρο. Τόσο ο µητροπολίτης Κίτρους, όσο κι ο κ. Σκαλτσής αλλά και ο πατήρ Αγαθάγγελος Σφονδύλιας, πρωτοσύγκελος της µητρόπολης Γουµένισσας συµφωνούν ότι, στη δική µας παράδοση, το µαύρο είναι το χρώµα της µετανοίας καθώς κι ένδειξη µαρτυρίας. «Η παράδοση καθορίζει τα κριτήρια της εξωτερικής εµφάνισης των κληρικών και των µητροπολιτών. Υπάρχει το καθιερωµένο µαύρο χρώµα για το ράσο άλλα υπάρχει κι ελευθερία, στα όρια, βέβαια, του µη σκανδαλισµού των πιστών, στα όρια της ευπρέπειας και µε βάση αισθητικά κριτήρια. Το αισθητικό κριτήριο του Ορθόδοξου θέλει τον παραδοσιακό τρόπο ενδυµασίας των κληρικών, µε µαύρο ράσο», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Σκαλτσής, αναπληρωτής καθηγητής Λειτουργικής στη Θεολογική του ΑΠΘ. Την άποψη αυτή συµµερίζεται και ο µητροπολίτης Κίτρους κ. Γεώργιος. «Τα χρώµατα, εκτός του µαύρου, για τα ράσα δεν εµπίπτουν στις προσλαµβάνουσες εικόνες του κόσµου. Οι κληρικοί πρέπει να είµαστε σε διάλογο µε την κοινωνία, να µην ερχόµαστε σε αντιπαράθεση µε το δηµόσιο αίσθηµα. Ο κόσµος εξακολουθεί να θέλει να βλέπει τους ιερείς του µε ράσο, και δη µαύρο», σηµειώνει ο κ. Γεώργιος. «Ένα γκρι ή µπλε αντερί είναι αποδεκτό το καλοκαίρι λόγω κλιµατικών συνθηκών αλλά µέχρι εκεί. Είναι υπερβολικά τα µπορντό και τα µπεζ ράσα. Ξενίζουν τον κόσµο. Έρχονται σε αντιπαράθεση µε την εκκλησιαστική παράδοση και το κοινό αίσθηµα», συµπληρώνει ο κ. Γεώργιος.
Από την άλλη πλευρά, ο µητροπολίτης Σύρου κ. ∆ωρόθεος, ο οποίος, εκτός από µαύρα, φορά και βυσσινί και γκρι ράσα σε δηµόσιες εµφανίσεις του, σε επικοινωνία που είχε το «ORTHODOXIA INFO» µαζί του, απέφυγε να απαντήσει σχετικά µε το χρώµα του ράσου. «Τι να πει κανείς για ένα θέµα που είναι δεδοµένο στη ζωή της Εκκλησίας; ∆εν µπορεί κανείς να µιλήσει απαρεξήγητα γι’ αυτό», είπε ο κ. ∆ωρόθεος.
Αν και η εκκλησία δίνει βαρύτητα στην εσωτερική ποιότητα κι όχι στην εξωτερική αµφίεση, ο κ. Σκαλτσής προτρέπει ιερείς και µητροπολίτες να σέβονται την παράδοση. «Ας τη θεωρήσουµε µαρτυρία. Το ράσο θέλει αγώνα να το φοράς. Το µαύρο χρώµα του δεν προκαλεί και συµβολίζει το πένθος ενώ έχει καταστεί σύµβολο του αγώνα για την ελευθερία σε εθνικό επίπεδο», υποστηρίζει ο κ. Σκαλτσής.
Το ράσο ως µορφή µαρτυρίας αντιµετωπίζει κι ο πατήρ ∆ωρόθεος Πάπαρης, ιεροκήρυκας της µητρόπολης Γουµένισσας «γιατί αναδεικνύει την ταυτότητα αυτού που το φοράει. Ο ιερέας, φορώντας το ράσο, ξεχωρίζει από τους λαϊκούς. Είναι δακτυλοδεικτούµενος», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά. Με το µαύρο χρώµα του ράσου, λοιπόν, οι ιερείς δίνουν τη δική τους µαρτυρία. «Μαρτυρούµε τη ζωή του Χριστού, µια ζωή σταυρού και θυσίας», υποστηρίζει ο πατήρ ∆ωρόθεος. «Αν τεθεί θέµα αλλαγής χρώµατος ή αµφίεσης του κλήρου, είναι ζήτηµα συλλογικών αποφάσεων. ∆εν µπορεί ν’ αποφασίζει ο καθένας µόνος του. Η παράδοση είναι πολύ βασικό κριτήριο για τέτοιου είδους θέµατα», συµπληρώνει ο κ. Σκαλτσής.
Τι προτιµούν οι κληρικοί
Παρότι δεν υπάρχει αυστηρά κοινή γραµµή µεταξύ των µητροπόλεων για το χρώµα του ράσου τόσο των ίδιων των µητροπολιτών όσο και των ιερέων, όπως επισηµαίνει ο πατήρ ∆ηµήτριος Βακάρος, πρωτοπρεσβύτερος κι εφηµέριος του ναού Αγίου ∆ηµητρίου Θεσσαλονίκης, οι ιερείς δεν µπορούν να φορούν ό,τι χρώµα θέλουν. «∆εν µπορεί ένας ιερέας να βάλει άσπρο ράσο, όπως φοράνε οι Ρώσοι. Τα χρώµατα του ράσου, αν δεν είναι το µαύρο, πρέπει να κυµαίνονται κοντά στο µαύρο», δηλώνει χαρακτηριστικά ο πατήρ ∆ηµήτριος ο οποίος εκτός από µαύρο, φορά ενίοτε λόγω ζέστης, µπλε ή γκρι ράσο, όπως µας είπε. Κάθε µητρόπολη έχει τη δική της γραµµή κι, ενδεχοµένως, οι ιερείς που δεν συµµορφώνονται µε τη γραµµή που ορίζει ο µητροπολίτης τους να έχουν κυρώσεις, σύµφωνα µε τον πατέρα ∆ηµήτριο.
Όσο για τους µητροπολίτες, «κάθε µητροπολίτης για την µητρόπολή του είναι ο πρώτος µεταξύ των ιερέων. ∆εν έχει ανώτερό του οπότε διαθέτει άλλη ελευθερία κινήσεων ως προς τις χρωµατικές επιλογές του ράσου του», υπογραµµίζει ο πατήρ ∆ηµήτριος. Σύµφωνα µε την κ. Μαρία Τριανταφυλλίδου, υπεύθυνη του οµώνυµου ιεροραφείου στη Θεσσαλονίκη, οι ιερείς αγοράζουν κυρίως
µαύρα ράσα. «Ο κόσµος είναι µαθηµένος να βλέπει τους ιερείς του µε µαύρο ράσο. Το καλοκαίρι µόνο, ορισµένοι επιλέγουν µπλε ή γκρι». Όσο για τους µητροπολίτες, προµηθεύονται µόνο µαύρα ράσα από το ιεροραφείο της. «Το µαύρο είναι το µόνο χρώµα που αρµόζει σε ανδρική περιβολή.
Οποιοδήποτε άλλο χρώµα θα µετέτρεπε το ράσο σε ένδυµα που δεν αρµόζει σε άνδρα. Το µαύρο χρώµα υποδηλώνει σοβαρότητα και κύρος. Γι’ αυτό χρησιµοποιείται και σε επίσηµα ενδύµατα, στις τηβέννους δικαστικών και πανεπιστηµιακών», υποστηρίζει ο πρωτοσύγκελος της µητρόπολης Γουµένισσας πατήρ Αγαθάγγελος.
Κάνουν τα… µαύρα ράσα τον παπά;
«Αν το χρώµα του ράσου είναι να γίνει στοιχείο µόδας και να µεταβάλλεται ανάλογα µ ε την µόδα, τότε δεν έχει νόηµα να το φοράω ως µαρτυρία. Φοράµε µόνο µαύρα ράσα γιατί είµαστε αφιερωµένοι στο Θεό και µαρτυρούµε συνειδητά µια αποταγή των κοσµικών πραγµάτων για κάτι ανώτερο», πιστεύει ο πατήρ ∆ωρόθεος.
Τα µαύρα ράσα, όπως επιβάλλει η εκκλησιαστική τάξη και παράδοση, δεν κάνουν τον παπά, είπαν οι ιερείς που ρωτήσαµε. «Αυτό δεν σηµαίνει, όµως, να τα βγάλουν», ανταπαντά ο πατήρ ∆ωρόθεος. «Τον παπά τον κάνει η χάρις του αγίου Πνεύµατος που παίρνει κατά τη χειροτονία του. Παρ’ όλα αυτά, τα ράσα διασφαλίζουν την ιεροσύνη. Περιορίζουν τον κληρικό από τις κοσµικές δραστηριότητες», συµπληρώνει ο πατήρ Αγαθάγγελος. Αν είναι, δε, και µαύρα, τότε διασφαλίζουν την παράδοση και µαρτυρούν τη σταυρική πορεία που καλείται ν’ ακολουθήσει κάθε ιερέας και µητροπολίτης από τη χειροτονία του κι έπειτα.
Όπως διαπιστώνουµε, λοιπόν, το µαύρο χρώµα για τα ράσα ιερέων και µητροπολιτών δεν καθορίζεται από κάποιο κανόνα ή νόµο της εκκλησίας. Πρόκειται για µια πολύ ισχυρή παράδοση που αποτελεί βασικό κοµµάτι της εκκλησιαστικής τάξης. Είναι στενά συνυφασµένη µε την εκκλησιαστική ιστορία και βαθιά ριζωµένη στη συνείδηση των πιστών και των ίδιων των κληρικών. ∆εν είναι µια απλή συνήθεια, έστω και αιώνων, αλλά µ ια ουσιαστική µαρτυρία του σταυρού που αναλαµβάνουν να σηκώσουν οι κληρικοί από τη χειροτονίας τους κι έπειτα.
Το µαύρο χρώµα του ράσου, µπορεί να προσδίδει περισσότερη θερµότητα τους θερινούς µήνες, ωστόσο προσδίδει αναµφισβήτητο κύρος στην ιερατική περιβολή. Τα µπλε, τα γκρι, ακόµη και τα µπεζ ράσα, δεν απαγορεύονται ρητά. Είναι σηµαντικό, όµως, όχι µόνο για λόγους οµοιοµορφίας αλλά για ουσιαστικής τήρησης της εκκλησιαστικής παράδοσης, να µην υπάρχουν χρωµατικές αποκλίσεις µεταξύ των ράσων των ιερέων και των µητροπολιτών.
Πηγή
Περιοδικό “ORTHODOXIA INFO” Τεύχος 1
Like this:
Like Loading...
Ενορία Αγίου Νικολάου - Parochie Heilige Nicolaas - Parish of Saint Nicolas 
ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΚΑΡΕΚΛΑ
Κατά καιρούς, έχουν γίνει πολλές συζητήσεις ακόµη και συνέδρια για την αµφίεση των κληρικών ενώ έχουν γραφτεί κι αρκετά βιβλία. Ως το µόνο εγκεκριµένο κι αποδεκτό ένδυµα για ιερείς και µητροπολίτες έχει επικρατήσει εδώ κι αιώνες να είναι το ράσο.
Τι γίνεται, όµως, µε το χρώµα του; Παραµένει το µαύρο; Κατ’ οικονοµίαν ίσως, το µπλε τους θερινούς µήνες; Μπορεί ο κάθε ιερέας και µητροπολίτης να παρεκκλίνει από τα ειωθότα και να φορά χρώµατα εκτός του µαύρου; Μπορούν ιερείς και µητροπολίτες να κυκλοφορούν µ ε βυσσινί και λευκό, όπως βλέπουµε πλέον ορισµένους; Το µαύρο χρώµα για το ράσο υπάγεται στους εκκλησιαστικούς νόµους ή είναι ένας άγραφος κανόνας; Συµβολίζει το πένθος για τη χαµένη Βασιλεύουσα, όπως πιστεύουν ορισµένοι, ή για τις αµαρτίες του ποιµνίου; Συνήθεια αιώνων ή έχει βαθύτερο συµβολισµό;
Τα ερωτήµατα είναι αρκετά κι ο προβληµατισµός για το τι ισχύει τελικά σχετικά µ ε το χρώµα του ράσου των κληρικών µεγάλος. Προκειµένου να µάθουµε τι ισχύει και τι όχι για το χρώµα του ράσου, θέλοντας να δώσουµε απαντήσεις σε όλα τα ερωτήµατα που κατά καιρούς απασχολούν κληρικούς και λαϊκούς γύρω από το συγκεκριµένο ζήτηµα, το «ORTHODOXIA INFO» πραγµατοποίησε εκτενή έρευνα γύρω από το χρώµα του ράσου των ιερέων και των µητροπολιτών της ελλαδικής εκκλησίας και παρουσιάζει τα ευρήµατά του.
Η καθιέρωση του µαύρου χρώµατος
Για να δούµε πώς ξεκίνησε και πώς καθιερώθηκε το µαύρο ράσο για ιερείς και µητροπολίτες, πρέπει να ανατρέξουµε αρκετούς αιώνες πίσω. «Το µαύρο αρχίζει να επιβάλλεται ως χρώµα για τα ενδύµατα των ιερέων και των µητροπολιτών τον 7ο µε 8ο αιώνα. Το σηµερινό ζωστικό που φορούν όλοι οι κληρικοί είναι η εξέλιξη του χιτώνα. Το ράσο είναι λατινική λέξη. Σηµαίνει ένδυµα λείο, χωρίς τρίχες, κι εµφανίζεται τον 9ο αιώνα. Έχει µαύρο χρώµα κατά τα καλογερικά πρότυπα», εξηγεί ο κ. Παναγιώτης Σκαλτσής, αναπληρωτής καθηγητής Λειτουργικής στο Τµήµα Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης. Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνει και ο µητροπολίτης Κίτρους κ. Γεώργιος. «Ιερείς και µητροπολίτες, στην αρχή δεν φορούσαν ράσα. Το ράσο, το χρώµα του οποίου είναι το µαύρο, προέκυψε από τους µοναχούς. Πρόκειται για µοναχική περιβολή που επηρέασε τον εφηµεριακό κλήρο», τονίζει ο κ. Γεώργιος.
Κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, µέχρι τον 4ο αιώνα, υπήρχε ελευθερία ως προς
τα στοιχεία της ενδυµασίας του κλήρου. Ό,τι φορούσαν οι λαϊκοί, φορούσαν και οι κληρικοί. «Κριτήρια για την ενδυµασία του κλήρου εκείνη την εποχή ήταν η σοβαρότητα, η ευπρέπεια και η σεµνότητα», αναφέρει ο κ. Σκαλτσής.
Τα ίδια ενδυµατολογικά κριτήρια ισχύουν και κατά τους βυζαντινούς χρόνους, µιας και δεν είχε θεσπιστεί ούτε τότε συγκεκριµένο ένδυµα για τους κληρικούς. Την εποχή εκείνη, αρχίζουν να εισέρχονται στην εκκλησία και άνθρωποι που προέρχονται από τον ειδωλολατρικό χώρο οι οποίοι επιθυµούν µεγαλοπρέπεια. Ο κλήρος αναβαθµίζεται κοινωνικά ενώ κάνει την εµφάνισή του ο µοναχισµός. «Επειδή η ενδυµατολογία απασχολούσε πάντα την εκκλησία, έχουµε τότε τους πρώτους συνοδικούς κανόνες της Πενθέκτης Οικουµενικής Συνόδου που συνεκλήθη το 692 στην Κωνσταντινούπολη οι οποίοι απαγορεύουν την απρέπεια και τις παρεκτροπές ως προς την εµφάνιση κληρικών και µητροπολιτών», επισηµαίνει ο κ. Σκαλτσής. Η οµοιόµορφη εµφάνιση κληρικών και µητροπολιτών αποφασίζεται µε συνοδική εγκύκλιο το 1855. Το σχήµα τους, όπως το ξέρουµε σήµερα, επιβάλλεται ρητά µε το βασιλικό διάταγµα “Περί της κανονικής περιβολής του κλήρου” το οποίο εκδίδεται το 1931.
Ο ρόλος της παράδοσης
Τοπικές παραδόσεις και κοσµικά πρότυπα επηρεάζουν την αµφίεση του κλήρου. Το χρώµα του ράσου ποικίλει από χώρα σε χώρα ανάλογα µε την τυπολογία των χρωµάτων. ∆εν έχουν όλοι οι λαοί τους ίδιους συµβολισµούς χρωµάτων. Για παράδειγµα, στην Άπω Ανατολή, το πορτοκαλί είναι το χρώµα του πένθους, γι’ αυτό οι µοναχοί εκεί φοράνε πορτοκαλί. Στην Αφρική, η πολυχρωµία είναι ένδειξη πένθους. Γι’ αυτό «δεν είναι σωστό να γίνεται µεταφορά πολιτιστικών στοιχείων από λαό σε λαό», διευκρινίζει ο µητροπολίτης Κίτρους κ. Γεώργιος.
Για την Εκκλησία της Ελλάδας και τα πρεσβυγενή πατριαρχεία, το επικρατέστερο χρώµα του ράσου είναι το µαύρο. Τόσο ο µητροπολίτης Κίτρους, όσο κι ο κ. Σκαλτσής αλλά και ο πατήρ Αγαθάγγελος Σφονδύλιας, πρωτοσύγκελος της µητρόπολης Γουµένισσας συµφωνούν ότι, στη δική µας παράδοση, το µαύρο είναι το χρώµα της µετανοίας καθώς κι ένδειξη µαρτυρίας. «Η παράδοση καθορίζει τα κριτήρια της εξωτερικής εµφάνισης των κληρικών και των µητροπολιτών. Υπάρχει το καθιερωµένο µαύρο χρώµα για το ράσο άλλα υπάρχει κι ελευθερία, στα όρια, βέβαια, του µη σκανδαλισµού των πιστών, στα όρια της ευπρέπειας και µε βάση αισθητικά κριτήρια. Το αισθητικό κριτήριο του Ορθόδοξου θέλει τον παραδοσιακό τρόπο ενδυµασίας των κληρικών, µε µαύρο ράσο», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Σκαλτσής, αναπληρωτής καθηγητής Λειτουργικής στη Θεολογική του ΑΠΘ. Την άποψη αυτή συµµερίζεται και ο µητροπολίτης Κίτρους κ. Γεώργιος. «Τα χρώµατα, εκτός του µαύρου, για τα ράσα δεν εµπίπτουν στις προσλαµβάνουσες εικόνες του κόσµου. Οι κληρικοί πρέπει να είµαστε σε διάλογο µε την κοινωνία, να µην ερχόµαστε σε αντιπαράθεση µε το δηµόσιο αίσθηµα. Ο κόσµος εξακολουθεί να θέλει να βλέπει τους ιερείς του µε ράσο, και δη µαύρο», σηµειώνει ο κ. Γεώργιος. «Ένα γκρι ή µπλε αντερί είναι αποδεκτό το καλοκαίρι λόγω κλιµατικών συνθηκών αλλά µέχρι εκεί. Είναι υπερβολικά τα µπορντό και τα µπεζ ράσα. Ξενίζουν τον κόσµο. Έρχονται σε αντιπαράθεση µε την εκκλησιαστική παράδοση και το κοινό αίσθηµα», συµπληρώνει ο κ. Γεώργιος.
Από την άλλη πλευρά, ο µητροπολίτης Σύρου κ. ∆ωρόθεος, ο οποίος, εκτός από µαύρα, φορά και βυσσινί και γκρι ράσα σε δηµόσιες εµφανίσεις του, σε επικοινωνία που είχε το «ORTHODOXIA INFO» µαζί του, απέφυγε να απαντήσει σχετικά µε το χρώµα του ράσου. «Τι να πει κανείς για ένα θέµα που είναι δεδοµένο στη ζωή της Εκκλησίας; ∆εν µπορεί κανείς να µιλήσει απαρεξήγητα γι’ αυτό», είπε ο κ. ∆ωρόθεος.
Αν και η εκκλησία δίνει βαρύτητα στην εσωτερική ποιότητα κι όχι στην εξωτερική αµφίεση, ο κ. Σκαλτσής προτρέπει ιερείς και µητροπολίτες να σέβονται την παράδοση. «Ας τη θεωρήσουµε µαρτυρία. Το ράσο θέλει αγώνα να το φοράς. Το µαύρο χρώµα του δεν προκαλεί και συµβολίζει το πένθος ενώ έχει καταστεί σύµβολο του αγώνα για την ελευθερία σε εθνικό επίπεδο», υποστηρίζει ο κ. Σκαλτσής.
Το ράσο ως µορφή µαρτυρίας αντιµετωπίζει κι ο πατήρ ∆ωρόθεος Πάπαρης, ιεροκήρυκας της µητρόπολης Γουµένισσας «γιατί αναδεικνύει την ταυτότητα αυτού που το φοράει. Ο ιερέας, φορώντας το ράσο, ξεχωρίζει από τους λαϊκούς. Είναι δακτυλοδεικτούµενος», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά. Με το µαύρο χρώµα του ράσου, λοιπόν, οι ιερείς δίνουν τη δική τους µαρτυρία. «Μαρτυρούµε τη ζωή του Χριστού, µια ζωή σταυρού και θυσίας», υποστηρίζει ο πατήρ ∆ωρόθεος. «Αν τεθεί θέµα αλλαγής χρώµατος ή αµφίεσης του κλήρου, είναι ζήτηµα συλλογικών αποφάσεων. ∆εν µπορεί ν’ αποφασίζει ο καθένας µόνος του. Η παράδοση είναι πολύ βασικό κριτήριο για τέτοιου είδους θέµατα», συµπληρώνει ο κ. Σκαλτσής.
Τι προτιµούν οι κληρικοί
Παρότι δεν υπάρχει αυστηρά κοινή γραµµή µεταξύ των µητροπόλεων για το χρώµα του ράσου τόσο των ίδιων των µητροπολιτών όσο και των ιερέων, όπως επισηµαίνει ο πατήρ ∆ηµήτριος Βακάρος, πρωτοπρεσβύτερος κι εφηµέριος του ναού Αγίου ∆ηµητρίου Θεσσαλονίκης, οι ιερείς δεν µπορούν να φορούν ό,τι χρώµα θέλουν. «∆εν µπορεί ένας ιερέας να βάλει άσπρο ράσο, όπως φοράνε οι Ρώσοι. Τα χρώµατα του ράσου, αν δεν είναι το µαύρο, πρέπει να κυµαίνονται κοντά στο µαύρο», δηλώνει χαρακτηριστικά ο πατήρ ∆ηµήτριος ο οποίος εκτός από µαύρο, φορά ενίοτε λόγω ζέστης, µπλε ή γκρι ράσο, όπως µας είπε. Κάθε µητρόπολη έχει τη δική της γραµµή κι, ενδεχοµένως, οι ιερείς που δεν συµµορφώνονται µε τη γραµµή που ορίζει ο µητροπολίτης τους να έχουν κυρώσεις, σύµφωνα µε τον πατέρα ∆ηµήτριο.
Όσο για τους µητροπολίτες, «κάθε µητροπολίτης για την µητρόπολή του είναι ο πρώτος µεταξύ των ιερέων. ∆εν έχει ανώτερό του οπότε διαθέτει άλλη ελευθερία κινήσεων ως προς τις χρωµατικές επιλογές του ράσου του», υπογραµµίζει ο πατήρ ∆ηµήτριος. Σύµφωνα µε την κ. Μαρία Τριανταφυλλίδου, υπεύθυνη του οµώνυµου ιεροραφείου στη Θεσσαλονίκη, οι ιερείς αγοράζουν κυρίως
µαύρα ράσα. «Ο κόσµος είναι µαθηµένος να βλέπει τους ιερείς του µε µαύρο ράσο. Το καλοκαίρι µόνο, ορισµένοι επιλέγουν µπλε ή γκρι». Όσο για τους µητροπολίτες, προµηθεύονται µόνο µαύρα ράσα από το ιεροραφείο της. «Το µαύρο είναι το µόνο χρώµα που αρµόζει σε ανδρική περιβολή.
Οποιοδήποτε άλλο χρώµα θα µετέτρεπε το ράσο σε ένδυµα που δεν αρµόζει σε άνδρα. Το µαύρο χρώµα υποδηλώνει σοβαρότητα και κύρος. Γι’ αυτό χρησιµοποιείται και σε επίσηµα ενδύµατα, στις τηβέννους δικαστικών και πανεπιστηµιακών», υποστηρίζει ο πρωτοσύγκελος της µητρόπολης Γουµένισσας πατήρ Αγαθάγγελος.
Κάνουν τα… µαύρα ράσα τον παπά;
«Αν το χρώµα του ράσου είναι να γίνει στοιχείο µόδας και να µεταβάλλεται ανάλογα µ ε την µόδα, τότε δεν έχει νόηµα να το φοράω ως µαρτυρία. Φοράµε µόνο µαύρα ράσα γιατί είµαστε αφιερωµένοι στο Θεό και µαρτυρούµε συνειδητά µια αποταγή των κοσµικών πραγµάτων για κάτι ανώτερο», πιστεύει ο πατήρ ∆ωρόθεος.
Τα µαύρα ράσα, όπως επιβάλλει η εκκλησιαστική τάξη και παράδοση, δεν κάνουν τον παπά, είπαν οι ιερείς που ρωτήσαµε. «Αυτό δεν σηµαίνει, όµως, να τα βγάλουν», ανταπαντά ο πατήρ ∆ωρόθεος. «Τον παπά τον κάνει η χάρις του αγίου Πνεύµατος που παίρνει κατά τη χειροτονία του. Παρ’ όλα αυτά, τα ράσα διασφαλίζουν την ιεροσύνη. Περιορίζουν τον κληρικό από τις κοσµικές δραστηριότητες», συµπληρώνει ο πατήρ Αγαθάγγελος. Αν είναι, δε, και µαύρα, τότε διασφαλίζουν την παράδοση και µαρτυρούν τη σταυρική πορεία που καλείται ν’ ακολουθήσει κάθε ιερέας και µητροπολίτης από τη χειροτονία του κι έπειτα.
Όπως διαπιστώνουµε, λοιπόν, το µαύρο χρώµα για τα ράσα ιερέων και µητροπολιτών δεν καθορίζεται από κάποιο κανόνα ή νόµο της εκκλησίας. Πρόκειται για µια πολύ ισχυρή παράδοση που αποτελεί βασικό κοµµάτι της εκκλησιαστικής τάξης. Είναι στενά συνυφασµένη µε την εκκλησιαστική ιστορία και βαθιά ριζωµένη στη συνείδηση των πιστών και των ίδιων των κληρικών. ∆εν είναι µια απλή συνήθεια, έστω και αιώνων, αλλά µ ια ουσιαστική µαρτυρία του σταυρού που αναλαµβάνουν να σηκώσουν οι κληρικοί από τη χειροτονίας τους κι έπειτα.
Το µαύρο χρώµα του ράσου, µπορεί να προσδίδει περισσότερη θερµότητα τους θερινούς µήνες, ωστόσο προσδίδει αναµφισβήτητο κύρος στην ιερατική περιβολή. Τα µπλε, τα γκρι, ακόµη και τα µπεζ ράσα, δεν απαγορεύονται ρητά. Είναι σηµαντικό, όµως, όχι µόνο για λόγους οµοιοµορφίας αλλά για ουσιαστικής τήρησης της εκκλησιαστικής παράδοσης, να µην υπάρχουν χρωµατικές αποκλίσεις µεταξύ των ράσων των ιερέων και των µητροπολιτών.
Πηγή
Περιοδικό “ORTHODOXIA INFO” Τεύχος 1
Like this: