H εορτή της Πεντηκοστής.

Ομιλία του π. Αλέξανδρου Schmemann.

Στον ετήσιο λειτουργικό κύκλο της Εκκλησίας, η Πεντηκοστή είναι “η τελευταία και μεγάλη μέρα”. Είναι η γιορτή της Εκκλησίας για την έλευση του Αγίου Πνεύματος ως το τέλος – την επίτευξη και την εκπλήρωση – ολόκληρης της ιστορίας της σωτηρίας. Για τον ίδιο λόγο, όμως, είναι και η γιορτή της αρχής: είναι η «γενέθλια» ημέρα της Εκκλησίας ως η παρουσία μεταξύ μας του Αγίου Πνεύματος, της νέας ζωής στον Χριστό, της χάριτος, της γνώσης, της υιοθεσίας στον Θεό και την αγιότητα.

Αυτή η διπλή έννοια και η διπλή χαρά μας αποκαλύπτονται, πρώτα απ ‘όλα, στο όνομα της γιορτής. Η Πεντηκοστή στα ελληνικά σημαίνει πενήντα, και στον ιερό βιβλικό συμβολισμό των αριθμών, ο αριθμός πενήντα συμβολίζει τόσο την πληρότητα του χρόνου όσο και εκείνη που είναι πέρα ​​από το χρόνο: την ίδια την Βασιλεία του Θεού. Συμβολίζει την πληρότητα του χρόνου από την πρώτη του συνιστώσα: 49, η οποία είναι η πληρότητα των επτά (7 x7): ο αριθμός του χρόνου. Και συμβολίζει αυτό που είναι πέρα ​​από το χρόνο από το δεύτερο συστατικό του: 49 + 1, αυτό είναι η καινούργια ημέρα, η «ημέρα χωρίς βράδυ» της αιώνιας Βασιλείας του Θεού. Με την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος στους μαθητές του Χριστού, ο χρόνος της σωτηρίας, το θεϊκό έργο της λύτρωσης έχει ολοκληρωθεί, η πληρότητα αποκαλύφθηκε, όλα τα δώρα ήδη δόθηκαν: μας ανήκει τώρα να «προσαρμόζουμε» αυτά τα δώρα, να είναι αυτό που εμείς έχουμε γίνει στον Χριστό: συμμετέχοντες και πολίτες του Βασιλείου Του.

Η πρόσκληση είναι επίσημη: “Ας γιορτάσουμε την Πεντηκοστή, τον ερχομό του Αγίου Πνεύματος, την ημέρα της υπόσχεσης και την εκπλήρωση της ελπίδας, το μυστήριο που είναι τόσο μεγάλο όσο είναι πολύτιμο”.

Κατά την έλευση του Πνεύματος αποκαλύπτεται η ίδια η ουσία της Εκκλησίας:

“Το Άγιο Πνεύμα παρέχει τα πάντα,  προφητεύει, εκπληρώνει την ιεροσύνη, διδάσκει τη σοφία στους αναλφάβητους, έχει αποκαλύψει τους ψαράδες ως θεολόγους, συγκεντρώνει όλο το πλήρωμα της Εκκλησίας”.

Στις τρεις αναγνώσεις της Παλαιάς Διαθήκης (Αριθμοί 11: 16-17, 24-29 · Ιωήλ 2: 23-32 · Ιεζεκιήλ 36: 24-28) ακούμε τις προφητείες σχετικά με το Άγιο Πνεύμα. Μας διδάσκουνε ότι ολόκληρη η ιστορία της ανθρωπότητας κατευθύνεται προς την ημέρα κατά την οποία ο Θεός “θα δώσει το Πνεύμα Του σε κάθε σάρκα”. Αυτή η μέρα έχει έρθει! Όλες οι ελπίδες, όλες οι υποσχέσεις, όλες οι προσδοκίες έχουν εκπληρωθεί. Στο τέλος των Αποστίχων, για πρώτη φορά από το Πάσχα, ψάλουμε τον ύμνο: «Βασιλεύ Ουράνιε, Παράκλητε,  το Πνεύμα της Αλήθειας …», εκείνο με τον οποίο εγκαινιάζουμε όλες τις εκκλησιαστικές λειτουργίες, όλες τις προσευχές, , δηλαδή την αναπνοή της Εκκλησίας.

Στην ανάγνωση του Ευαγγελίου (Ιωάν. 20: 19-23) η γιορτή ερμηνεύεται σε εμάς ως γιορτή της Εκκλησίας, της θείας φύσης, και της εξουσίας της. Ο Κύριος στέλνει τους μαθητές Του στον κόσμο, όπως εστάλη ο ίδιος από τον Πατέρα Του. Αργότερα, στα αντίφωνα της Λειτουργίας, διακηρύσσουμε την καθολικότητα της κηρύξεως των αποστόλων, την κοσμική σημασία της γιορτής, τον αγιασμό ολόκληρου του κόσμου, την αληθινή εκδήλωση της Βασιλείας του Θεού.

Η λειτουργική ιδιαιτερότητα της Πεντηκοστής είναι ένας πολύ ξεχωριστό Εσπερινός της ίδιας της ημέρας. Συνήθως η ακολουθία αυτή γίνεται αμέσως μετά την Θεία Λειτουργία, “προστίθεται” σε αυτήν ως η εκπλήρωση της. Μετά την Εορταστική Είσοδο, αυτή η χαρά φθάνει στο αποκορύφωμά της στον ύμνο του Μεγάλου Προκείμενου:

“Τις Θεός μέγας ως ο Θεός ημών».

Στη συνέχεια, έχοντας φτάσει σε αυτή την κορύφωση, καλούμαστε να γονατίσουμε. Αυτή είναι η πρώτη γονυκλισία μας από το Πάσχα. Σημαίνει ότι μετά από αυτές τις πενήντα μέρες Πασχαλινής χαράς και πληρότητας, που βιώνουν τη Βασιλεία του Θεού, η Εκκλησία τώρα πρόκειται να αρχίσει το προσκύνημά της μέσα από το χρόνο και την ιστορία. Είναι και πάλι βράδυ και η βαθιά νύχτα προσεγγίζει, κατά την οποία μας περιμένουν πειρασμοί και αποτυχίες, όταν, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, χρειαζόμαστε Θεία βοήθεια, εκείνη την παρουσία και τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος, που μας έχει αποκαλύψει το χαρούμενο τέλος. Τώρα θα μας βοηθήσει στην προσπάθειά μας προς εκπλήρωση και σωτηρία.

Όλα αυτά αποκαλύπτονται στις τρεις προσευχές τις οποίες ο ιερέας διαβάζει τώρα καθώς όλοι γονατίζουμε και τον ακούμε. Στην πρώτη προσευχή, φέρνουμε στον Θεό τη μετάνοια μας, την αυξημένη μας έκκληση για συγχώρεση των αμαρτιών, την πρώτη προϋπόθεση για την είσοδο στη Βασιλεία του Θεού.

Στη δεύτερη προσευχή ζητάμε από το Άγιο Πνεύμα να μας βοηθήσει, να μας διδάξει να προσευχόμαστε και να ακολουθούμε το αληθινό μονοπάτι στη σκοτεινή και δύσκολη νύχτα της γήινης ύπαρξής μας. Τέλος, στην τρίτη προσευχή, θυμόμαστε όλους εκείνους που έχουν επιτύχει το γήινο ταξίδι τους, αλλά που είναι ενωμένοι μαζί μας στον αιώνιο Θεό της Αγάπης.

Η χαρά του Πάσχα έχει ολοκληρωθεί και πάλι πρέπει να περιμένουμε την αυγή της Αιώνιας Ημέρας. Ωστόσο, γνωρίζοντας την αδυναμία μας, ταπεινώνοντας τον εαυτό μας γονατίζοντας, γνωρίζουμε επίσης τη χαρά και τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος που έχει έρθει. Γνωρίζουμε ότι ο Θεός είναι μαζί μας, ότι σε αυτόν είναι η νίκη μας.

Έτσι ολοκληρώνεται η γιορτή της Πεντηκοστής και μπαίνουμε στον «συνηθισμένο χρόνο» του έτους. Ωστόσο, κάθε Κυριακή τώρα θα ονομάζεται «μετά την Πεντηκοστή» – και αυτό σημαίνει ότι από τη δύναμη και το φως αυτών των πενήντα ημερών θα λάβουμε τη δική μας δύναμη, τη Θεία βοήθεια στον καθημερινό αγώνα μας.